M. Tullius Cicero, Pro Marcello: lateinischer Text und englischer Kommentar

Kapitel 1 (§1 - §4)

diuturni silenti, patres conscripti, quo eram his temporibus usus, non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundia, finem hodiernus dies attulit, idemque initium quae vellem quaeque sentirem meo pristino more dicendi. tantam enim mansuetudinem, tam inusitatam inauditamque clementiam, tantum in summa potestate rerum omnium modum, tam denique incredibilem sapientiam ac paene divinam tacitus praeterire nullo modo possum. [2] M. enim Marcello vobis, patres conscripti, reique publicae reddito non illius solum sed etiam meam vocem et auctoritatem vobis et rei publicae conservatam ac restitutam puto. dolebam enim, patres conscripti, et vehementer angebar, cum viderem virum talem, cum in eadem causa in qua ego fuisset, non in eadem esse fortuna, nec mihi persuadere poteram nec fas esse ducebam versari me in nostro vetere curriculo illo aemulo atque imitatore studiorum ac laborum meorum quasi quodam socio a me et comite distracto. ergo et mihi meae pristinae vitae consuetudinem, C. Caesar, interclusam aperuisti et his omnibus ad bene de re publica sperandum quasi signum aliquod sustulisti. [3] intellectum est enim mihi quidem in multis et maxime in me ipso, sed paulo ante omnibus, cum M. Marcellum senatui reique publicae concessisti, commemoratis praesertim offensionibus, te auctoritatem huius ordinis dignitatemque rei publicae tuis vel doloribus vel suspicionibus anteferre. ille quidem fructum omnis ante actae vitae hodierno die maximum cepit, cum summo consensu senatus tum iudicio tuo gravissimo et maximo. ex quo profecto intellegis quanta in dato beneficio sit laus, cum in accepto sit tanta gloria. [4] est vero fortunatus cuius ex salute non minor paene ad omnis quam ad illum ventura sit laetitia pervenerit: quod quidem merito atque optimo iure contigit. quis enim est illo aut nobilitate aut probitate aut optimarum artium studio aut innocentia aut ullo in laudis genere praestantior? nullius tantum flumen est ingeni, nulla dicendi aut scribendi tanta vis, tantaque copia quae non dicam exornare, sed enarrare, C. Caesar, res tuas gestas possit. tamen hoc adfirmo et pace dicam tua, nullam in his esse laudem ampliorem quam eam quam hodierno die consecutus es.

Notes (J. B. Greenough, G. L. Kittredge):

diuturni silenti: it was now more than six years since the defence of Milo, which was followed almost immediately by Cicero's absence as proconsul in Cilicia, whence he returned only on the eve of the Pharsalian campaign.

eram . . . usus, had kept

verecundia, modesty, i.e. distrust of himself under the circumstances.

vellem: not subj. of indir. question, but informal indir. disc.; § 592, 2 (341, c); B. 323; G. 662; 11.649, ii (528, I); H.-B. 535, I, a.

tantam mansuetudinem, etc.: no doubt these words express the genuine and grateful surprise felt at Caesar's clemency, so different from the conduct of former conquerors in civil wars (as Sulla, for example).

rerum omnium, in every respect.

in multis . . . in me ipso, in the case of many, and especially in my own.

paulo ante, just now.

[in] omnibus, i.e. by pardoning Marcellus, whom he thought a most violent opponent, Caesar had shown that his clemency would extend to all, however much they had opposed him.

suspicionibus: Caesar is said to have suspected Marcellus of plotting his assassination (cf. sect. 21).

ille, i.e. Marcellus too.